Amazon ve Perplexity AI Davalık Oldu: Yapay Zeka Veri Toplama Savaşları Başladı

Yapay zeka devrimi yaşanırken, dil öğrenme modellerinin (LLM) doymak bilmeyen veri açlığı teknoloji devleri arasında yeni bir cephe açtı. Amazon ve Perplexity AI arasında başlayan hukuki mücadele, yapay zeka ajanlarının web üzerinde veri toplama haklarının sınırlarını belirleme konusunda tarihi bir emsal oluşturabilir.

Comet Tarayıcısı: Olayın Fitilini Ateşleyen Teknoloji

Perplexity AI, geçtiğimiz haftalarda Comet adında devrim niteliğinde bir tarayıcı kullanıma sundu. Bu yenilikçi araç, kullanıcıların sadece sesli veya yazılı komutlar vererek alışveriş sürecinin tamamını başlatmasına olanak tanıyordu. Kullanıcılar, "Amazon'dan en ucuz bluetooth kulaklığı bul ve sepete ekle" gibi basit bir komutla, yapay zeka destekli asistanın kendileri adına işlem yapmasını sağlayabiliyordu.

Comet'in arkasındaki teknoloji, agentic AI (özerk yapay zeka) olarak adlandırılan ve kullanıcı adına bağımsız kararlar alabilen yeni nesil yapay zeka sistemlerine dayanıyor. Ancak bu otomasyon, beraberinde ciddi güvenlik ve mahremiyet endişelerini de getirdi. Tarayıcı, kullanıcı adına işlem yaparken ziyaret ettiği sitelerdeki verileri toplama yeteneğine sahipti ve işte sorun tam da burada başladı.

Amazon'un Sert Tepkisi ve İddialar

Amazon, ABD'nin Kuzey Kaliforniya Bölge Mahkemesi'nde açtığı davada oldukça ciddi suçlamalarda bulundu. E-ticaret devine göre Perplexity'nin Comet tarayıcısı, Amazon müşterilerinin hesaplarına "gizlice" erişiyor ve otomatik botların yaptığı işlemleri insan etkinliği gibi göstererek platformu kandırmaya çalışıyor.

Amazon'un başlıca iddiaları şöyle sıralanıyor:

Hizmet Şartları İhlali

Amazon, Comet tarayıcısının platformun kullanım koşullarını açıkça ihlal ettiğini belirtiyor. Şirketin hizmet şartlarında, otomatik botların ve veri kazıma (scraping) araçlarının kullanımı açıkça yasaklanmış durumda. Amazon, Perplexity'nin bu kuralları bilinçli olarak ihlal ettiğini savunuyor.

Veri Güvenliği Tehdidi

Amazon'a göre, Comet'in kullanıcı hesaplarına erişim şekli, müşteri verilerinin güvenliğini ciddi şekilde tehlikeye atıyor. Kullanıcı giriş bilgileri, sipariş geçmişi, ödeme yöntemleri ve kişisel tercihler gibi hassas veriler, üçüncü taraf bir yapay zeka aracı tarafından işlenebiliyor durumda.

Sistemsel Yük ve Operasyonel Zarar

Amazon, Comet'in yarattığı otomatik trafik nedeniyle sistemlerinde anormal yük oluştuğunu ve bu durumun hem maliyeti artırdığını hem de gerçek müşterilerin deneyimini olumsuz etkilediğini iddia ediyor.

Bilgisayar Dolandırıcılığı Suçlaması

Belki de en ciddi suçlama, Amazon'un Perplexity'yi "Computer Fraud and Abuse Act" (Bilgisayar Dolandırıcılığı ve Kötüye Kullanım Yasası) kapsamında bilgisayar dolandırıcılığı yapmakla itham etmesi. Bu federal suçlama, işin boyutunu gösteriyor.

Amazon, daha önce Perplexity'ye resmi bir "cease-and-desist" (durdur ve vazgeç) mektubu gönderdiğini ancak şirketin bu uyarılara kulak asmadığını belirterek, dava açmak dışında seçenek kalmadığını vurguluyor.

Perplexity'nin Karşı Atağı

Perplexity AI, Amazon'un suçlamalarını şiddetle reddederek durumun tam tersi olduğunu savunuyor. Şirketin açıklaması oldukça çarpıcı:

"Amazon'un bu hamlesi, rekabeti engellemek ve kullanıcıların yapay zeka asistanlarını özgürce kullanma haklarını kısıtlamak için yapılmış tekelci bir girişimdir."

Perplexity'nin savunma hatları şöyle:

Teknik Güvenlik Önlemleri

Şirket, kullanıcı giriş bilgilerinin yalnızca kullanıcının kendi cihazında saklandığını ve hiçbir şekilde Perplexity sunucularına aktarılmadığını belirtiyor. Bu, end-to-end şifreleme prensibiyle korunan bir yapı anlamına geliyor.

Kullanıcı Hakları Savunması

Perplexity, kullanıcıların kendi hesaplarında istedikleri aracı kullanma özgürlüğüne sahip olduğunu ve Amazon'un bu hakkı kısıtlayamayacağını öne sürüyor. Şirkete göre, kullanıcılar tarayıcı tercihlerinde özgürdür ve bu tercihler engellenemez.

İnovasyon vs. Korumacılık

Yapay zeka girişiminin argümanına göre, Amazon'un asıl amacı yenilikçiliği bastırmak ve kendi ekosisteminde tekel konumunu korumak. Perplexity, Amazon'un bu tür yasal tehditlerle rakiplerini sindirmeye çalıştığını iddia ediyor.

Yapay Zeka ve Veri Toplama Sorunu

Bu dava, daha geniş bir sorunun sadece bir parçası. Yapay zeka modellerinin eğitilmesi ve çalışması için muazzam miktarda veriye ihtiyaç duyuluyor. ChatGPT, Claude, Gemini gibi büyük dil modelleri, internetin neredeyse tamamını tarayarak eğitildi. Peki bu yasal mı?

robots.txt ve Etik Sınırlar

Web sitelerinin robots.txt dosyalarıyla hangi içeriklerin taranabileceğini belirtmesi gerekiyor. Ancak birçok yapay zeka şirketi, bu kurallara uymadığı gerekçesiyle eleştiriliyor. The New York Times, OpenAI ve Microsoft'a karşı benzer gerekçelerle dava açmıştı.

Telif Hakkı Belirsizliği

Yapay zeka modellerinin eğitilmesi için kullanılan içeriklerin telif hakkı korumasında olup olmadığı hala net değil. Bu belirsizlik, şirketleri hem cesur hem de endişeli kılıyor.

Platform Sahiplerinin Endişeleri

Amazon, Google, Facebook gibi devler, kendi ekosistemlerindeki verilerin rakip yapay zeka şirketlerine akmasını istemiyorlar. Bu, yeni nesil veri korumacılığı olarak tanımlanabilir.

Hukuki Boyut: Emsal Olacak Bir Dava

Bu dava, yapay zeka hukukunda yeni bir sayfa açabilir. Mahkeme kararı, gelecekteki birçok vaka için yol gösterici olacak. Sorulması gereken temel sorular:

Kullanıcılar kendi hesaplarında üçüncü taraf yapay zeka araçlarını kullanma hakkına sahip mi?
Yapay zeka ajanları, kullanıcı adına hareket ederken hangi sınırlara tabidir?
Otomatik veri toplama ne zaman "dolandırıcılık" sayılır?
Platform sahipleri, ekosistemlerini ne ölçüde koruma hakkına sahiptir?

Hukuk uzmanları, davanın sonucunun yapay zeka sektörünün geleceğini şekillendireceğini söylüyor. Eğer Amazon kazanırsa, yapay zeka ajanlarının kullanımı ciddi şekilde kısıtlanabilir. Perplexity kazanırsa, kullanıcı özgürlüğü açısından önemli bir emsal oluşur.

E-Ticaretin Geleceği ve Yapay Zeka Entegrasyonu

Bu davadan bağımsız olarak, e-ticaret ve yapay zeka entegrasyonu kaçınılmaz görünüyor. Gartner'ın raporuna göre, 2027 yılına kadar online alışverişlerin %30'u yapay zeka asistanları tarafından gerçekleştirilecek.

Fiyat Karşılaştırma ve Otonom Alışveriş

Yapay zeka ajanları, kullanıcılar adına onlarca siteyi tarayarak en iyi fiyatı bulabilir, otomatik kupon uygulayabilir ve en uygun ödeme yöntemini seçebilir. Bu, tüketiciler için muazzam bir avantaj ama platformlar için tehdit.

Ortaklık ve API'lerin Önemi

Otoriteler ve sektör liderleri, çözümün resmi API'ler ve ortaklık anlaşmaları olduğunu belirtiyor. Amazon bile, kendi Alexa asistanı için üçüncü taraf entegrasyonlar sunuyor. Belki de Perplexity ile resmi bir anlaşma yolu bulunabilir.

Regülasyon İhtiyacı

Yapay zeka ajanlarının web üzerinde nasıl hareket edeceğine dair net regülasyonlar gerekiyor. AB'nin yapay zeka yasası (AI Act) bu konuda öncü adımlar atıyor ancak ABD'de henüz kapsamlı bir düzenleme yok.

Sektörün Geleceğine Bakış

Amazon ve Perplexity arasındaki bu hukuki mücadele, yapay zeka çağında veri sahipliğinin, kullanıcı haklarının ve platform kontrolünün yeniden tanımlanması anlamına geliyor. Bu sadece iki şirket arasındaki bir anlaşmazlık değil; dijital ekonominin temellerini sorgulayan bir tartışma.

Yapay zeka teknolojisi geliştikçe, bu tür çatışmalar artacak. Şirketler arasında veri paylaşımı anlaşmaları, resmi API kullanımları ve hatta yeni iş modelleri ortaya çıkabilir. Belki de gelecekte her platform, yapay zeka ajanları için özel "premium" erişim paketleri sunacak.

Kullanıcılar açısından ise durum çelişkili: Bir yandan yapay zeka asistanlarının hayatı kolaylaştırmasını istiyoruz, öte yandan verilerimizin güvenliğinden endişeliyiz. Bu dengeyi kurmak, hem teknoloji şirketlerinin hem de düzenleyici otoritelerin önündeki en büyük zorluk.

Sonuç: Yapay Zeka Devrimi ve Veri Savaşları

Amazon ve Perplexity AI arasındaki dava, yapay zeka devriminin getirdiği karmaşık sorunların sadece başlangıcı. Dil öğrenme modellerinin veri ihtiyacı, platform sahiplerinin korumacı yaklaşımları ve kullanıcıların özgürlük talepleri arasında hassas bir denge kurulması gerekiyor.

Bu davanın sonucu ne olursa olsun, bir şey kesin: Yapay zeka ve internet platformları arasındaki ilişki, önümüzdeki yıllarda yeniden şekillenecek. Ortaklıklar, anlaşmalar ve belki de yeni hukuki düzenlemeler kaçınılmaz görünüyor.

Dijital çağın bu yeni savaşında, kazanan taraf henüz belli değil. Ancak bu tartışmaların sonunda, umuyoruz ki daha açık, şeffaf ve kullanıcı dostu bir internet ekosistemi ortaya çıkar. Çünkü yapay zeka teknolojisi doğru kullanıldığında, hepimizin hayatını kolaylaştırma potansiyeline sahip. Mesele, bu potansiyeli güvenli ve etik sınırlar içinde kullanabilmek.